Đăng lại tiêu đề gốc: “The Economist: Nếu stablecoin thực sự hữu ích, chúng cũng sẽ tạo ra sự xáo trộn sâu rộng”

Một điều đã trở nên hiển nhiên: nhận định cho rằng tiền mã hóa chưa đem lại đổi mới đáng kể nào hiện đã không còn phù hợp.

Các chuyên gia bảo thủ tại Wall Street thường bàn về “trường hợp sử dụng” của tiền mã hóa với thái độ mỉa mai. Những chuyên gia kỳ cựu đều từng trải qua các làn sóng công nghệ tương tự. Tài sản kỹ thuật số xuất hiện rồi biến mất, không ít lần thu hút sự chú ý và sự hào hứng từ cộng đồng yêu thích memecoin và NFT. Ngoài việc phục vụ hoạt động đầu cơ và là phương tiện cho tội phạm tài chính, giá trị ứng dụng thực tiễn của chúng vẫn thường bị đánh giá thấp.

Tuy nhiên, đợt phát triển này lại khác.

Vào ngày 18 tháng 7, Tổng thống Donald Trump đã ký Đạo luật Stablecoin (GENIUS Act), đem lại khung pháp lý rõ ràng cho stablecoin—các token trên blockchain được đảm bảo bởi tài sản truyền thống, thường là đồng USD—vốn là điều mà giới chuyên môn luôn mong đợi. Ngành công nghiệp này đang bước vào giai đoạn bùng nổ, các chuyên gia tại Wall Street cũng đang gấp rút tham gia. Khái niệm “token hóa” càng trở nên sôi động, với khối lượng tài sản on-chain tăng trưởng mạnh—bao gồm cả cổ phiếu, quỹ thị trường tiền tệ, vốn chủ sở hữu tư nhân và các khoản nợ.

Những nhà đổi mới công nghệ tỏ ra đầy lạc quan, còn các tổ chức tài chính lâu đời thì lại lo lắng.

Ông Vlad Tenev, CEO Robinhood, nhận định công nghệ này có thể “đặt nền móng để tiền mã hóa trở thành trụ cột của hệ thống tài chính toàn cầu.” Bà Christine Lagarde, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, cảnh báo rằng sự phát triển của stablecoin sẽ dẫn đến “tư nhân hóa tiền tệ.”

Cả hai phía đều nhận thức được quy mô của sự chuyển đổi. Thị trường tài chính truyền thống giờ đây đối mặt với biến động còn mạnh hơn cả những đợt đầu cơ tiền mã hóa trước kia. Bitcoin cùng các loại tiền mã hóa khác đã từng tự định vị là “vàng số”, còn token chỉ như lớp bao hoặc phương tiện truyền tải giá trị của tài sản khác. Điều này nghe có vẻ bình thường, nhưng một số đổi mới quan trọng nhất của tài chính hiện đại—như quỹ ETF, Eurodollar, hay các khoản nợ được chứng khoán hóa—đều đã thay đổi hoàn toàn cách tài sản được gom nhóm, phân chia và tái cấu trúc.

Hiện đang có 263 tỷ USD stablecoin lưu hành, tăng khoảng 60% so với một năm trước. Standard Chartered dự báo quy mô thị trường này sẽ đạt 2.000 tỷ USD trong vòng ba năm tới.

Tháng trước, JPMorgan Chase—ngân hàng lớn nhất tại Mỹ—đã công bố kế hoạch ra mắt sản phẩm tương tự stablecoin mang tên JPMorgan Deposit Token (JPMD), dù CEO Jamie Dimon từ lâu vẫn nghi ngờ tiền mã hóa.

Giá trị thị trường tài sản được mã hóa thành token mới chỉ 25 tỷ USD, nhưng con số này đã tăng gấp đôi trong vòng một năm. Ngày 30 tháng 6, Robinhood phát hành hơn 200 token mới cho khách hàng châu Âu, cho phép họ giao dịch cổ phiếu và ETF Mỹ ngay cả ngoài giờ giao dịch chính thức.

Stablecoin giúp giảm mạnh chi phí giao dịch đồng thời cho phép thanh toán gần như tức thì nhờ quyền sở hữu ghi nhận trực tiếp trên blockchain, loại bỏ các trung gian của mạng lưới thanh toán truyền thống. Điều này đặc biệt hữu ích đối với giao dịch xuyên biên giới, vốn đang chịu mức phí cao và xử lý chậm.

Hiện stablecoin chỉ chiếm chưa đầy 1% tổng giao dịch tài chính toàn cầu, song Đạo luật GENIUS sẽ tạo đà cho tăng trưởng mạnh mẽ. Luật quy định rõ stablecoin không phải là chứng khoán và yêu cầu chúng phải được đảm bảo hoàn toàn bằng tài sản an toàn, thanh khoản cao.

Một số tập đoàn bán lẻ lớn như Amazon và Walmart được cho là đang cân nhắc phát hành stablecoin của riêng họ. Đối với người tiêu dùng, các stablecoin này có thể hoạt động giống thẻ quà tặng, sử dụng số dư để mua sắm tại hệ thống—thậm chí với chi phí rẻ hơn. Điều này sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp như Mastercard và Visa, vốn đang thu phí khoảng 2% trên tổng doanh số bán hàng tại Mỹ mà họ xử lý.

Tài sản được mã hóa thành token là bản sao kỹ thuật số của các tài sản khác như quỹ, cổ phiếu doanh nghiệp hay rổ hàng hóa. Giống như stablecoin, chúng có thể giúp giao dịch tài chính nhanh hơn và đơn giản hơn, đặc biệt với các tài sản thanh khoản thấp. Một số sản phẩm chủ yếu nhằm quảng bá hơn là có giá trị thực chất. Việc mã hóa cổ phiếu thành token, ví dụ, có thể mang lại giao dịch 24/7 khi thị trường truyền thống đã đóng cửa, nhưng lợi ích này vẫn gây tranh luận. Đối với nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ, chi phí giao dịch hiện đã rất thấp hoặc gần như bằng 0.

Động lực thúc đẩy token hóa

Nhiều sản phẩm mã hóa tài sản không quá phô trương.

Chẳng hạn, các quỹ thị trường tiền tệ đầu tư vào trái phiếu chính phủ, một khi được mã hóa thành token, cũng có thể trở thành công cụ thanh toán. Giống stablecoin, chúng được đảm bảo bởi tài sản an toàn và có thể chuyển đổi liền mạch trên blockchain. Hơn nữa, lợi suất lại vượt trội ngân hàng: tài khoản tiết kiệm trung bình tại Mỹ trả dưới 0,6%, trong khi nhiều quỹ thị trường tiền tệ đạt đến 4%. Quỹ thị trường tiền tệ dưới dạng token lớn nhất của BlackRock hiện vượt 2 tỷ USD giá trị.

“Tôi tin rằng một ngày không xa, các quỹ mã hóa tài sản sẽ phổ biến với nhà đầu tư như ETF,” CEO Larry Fink đã viết trong thư gửi cổ đông gần đây.

Động thái này đe dọa các định chế tài chính truyền thống.

Nhiều ngân hàng đang tìm cách tham gia vào các mô hình cấu trúc tài sản kỹ thuật số mới, phần nào do nhận thấy rủi ro cạnh tranh từ token. Sự kết hợp giữa stablecoin và quỹ thị trường tiền tệ dưới dạng token có thể khiến tiền gửi ngân hàng truyền thống trở nên kém hấp dẫn.

Hiệp hội Ngân hàng Mỹ cho biết nếu các ngân hàng mất khoảng 10% trong tổng 19 nghìn tỷ USD tiền gửi bán lẻ—nguồn vốn rẻ nhất—chi phí huy động vốn trung bình sẽ tăng từ 2,03% lên 2,27%. Tổng số tiền gửi (kể cả tài khoản doanh nghiệp) dù không giảm, nhưng biên lợi nhuận ngân hàng vẫn sẽ bị thu hẹp.

Những tài sản mới này có thể tạo ra xáo trộn cho toàn hệ thống tài chính.

Lấy ví dụ, các nhà đầu tư sở hữu token cổ phiếu mới của Robinhood thực tế không nắm giữ cổ phiếu gốc. Về bản chất, họ sở hữu một hợp đồng phái sinh theo giá trị tài sản—bao gồm cả cổ tức—nhưng không phải là cổ phiếu thực. Hệ quả là họ không có quyền biểu quyết của cổ đông thực thụ. Nếu tổ chức phát hành token phá sản, người sở hữu token có thể phải tranh chấp với các chủ nợ để đòi quyền lợi tài sản cơ sở. Đầu tháng này, startup fintech Linqto—phát hành cổ phần tư nhân qua phương tiện chuyên dụng—đã nộp đơn phá sản. Những người mua hiện chưa rõ liệu họ có thực sự sở hữu tài sản mình tưởng có hay không.

Đây là một trong những cơ hội lớn nhất của token hóa, đồng thời cũng đặt ra những thách thức lớn về quản lý. Việc mã hóa các tài sản tư nhân kém thanh khoản thành token mở ra thị trường mới cho hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ, giúp tiếp cận đến hàng nghìn tỷ USD mà trước đây vốn bị “đóng kín”. Nhà đầu tư phổ thông nay có thể mua được cổ phần tại các công ty tư nhân hấp dẫn—những tài sản trước đây ngoài tầm với.

Vấn đề này đặt ra nhiều câu hỏi về quản lý.

Các cơ quan như Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) nắm nhiều quyền đối với công ty đại chúng hơn tư nhân—lý do cổ phiếu đại chúng phù hợp với nhà đầu tư nhỏ. Token hóa cổ phần tư nhân giúp biến cổ phiếu này thành tài sản giao dịch dễ dàng như ETF. Trong khi nhà phát hành ETF đảm bảo thanh khoản nội phiên qua giao dịch tài sản gốc, thì nhà phát hành token không bắt buộc như vậy. Nếu quy mô đủ lớn, token có thể khiến doanh nghiệp tư nhân vận hành giống công ty đại chúng mà không cần công khai thông tin như chuẩn mực.

Ngay cả các nhà quản lý theo xu hướng cởi mở với crypto cũng cần rõ ràng ranh giới quản lý.

Ủy viên SEC Hester Peirce—được mệnh danh “Crypto Mom” nhờ lập trường ủng hộ tiền mã hóa—trong tuyên bố ngày 9 tháng 7 nhấn mạnh token không nên là công cụ lách luật chứng khoán. “Chứng khoán được mã hóa thành token vẫn là chứng khoán,” bà khẳng định. Nghĩa là, ở bất kỳ hình thức nào, doanh nghiệp phát hành chứng khoán đều phải tuân thủ quy định công khai thông tin. Nguyên tắc này hợp lý về lý thuyết, song làn sóng tài sản với cấu trúc mới mẻ sẽ liên tục tạo áp lực để các cơ quan quản lý phải thích nghi.

Nghịch lý này vẫn chưa có lời giải.

Nếu stablecoin thực sự hữu ích, chúng cũng sẽ gây xáo trộn sâu sắc. Khi các nhà môi giới, khách hàng, nhà đầu tư, người bán và tổ chức tài chính bị hấp dẫn bởi tài sản được mã hóa thành token ngày càng nhiều, thị trường tài chính sẽ thay đổi tận gốc—quá trình này vừa nhiều tiềm năng vừa đi kèm bất ổn. Nhận định cho rằng tiền mã hóa chưa đem lại đổi mới đáng kể nào nay đã trở nên lạc hậu.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được đăng lại từ [TechFlow] với tiêu đề gốc “The Economist: If Stablecoins Are Truly Useful, They’ll Also Be Deeply Disruptive.” Bản quyền thuộc tác giả gốc [The Economist]. Nếu cần trao đổi về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn. Chúng tôi sẽ xử lý kịp thời theo quy trình nội bộ.
2. Lưu ý: Nội dung và quan điểm trình bày trong bài viết là ý kiến cá nhân của tác giả, không phải lời khuyên đầu tư.
3. Gate Learn cung cấp bản dịch sang các ngôn ngữ khác. Ngoại trừ khi được Gate chỉ định cụ thể, các bản dịch không được sao chép, phát hành lại hay đạo văn.